Sprotafyrirtækið Grein Research hlaut viðurkenningu úr Nýsköpunarsjóði dr. Þorsteins Inga Sigfússonar prófessors við Háskóla Íslands (HÍ) og var hún afhent á hátíðarmálþingi í hátíðarsal HÍ sem haldið var til minningar um Þorstein Inga þann 4  júní sl. Þá voru liðin 70 ár frá fæðingu hans. Þetta er í fjórða sinn sem viðurkenning er veitt úr sjóðnum. Hann var stofnaður 4. júní 2020 til minningar um Þorstein Inga sem lést 15. júlí 2019, 65 ára gamall. Stofnandi sjóðsins er Bergþóra K. Ketilsdóttir, ekkja Þorsteins Inga. Tilgangur sjóðsins er að stuðla að nýsköpun og styðja efnilega frumkvöðla á sviði nýsköpunar. 

Yfirskrift málþingsins var Dögun vetnisaldar og var umfjöllunarefnið hinar ýmsu hliðar þróunar vetnishagkerfis. Jón Atli Benediktsson rektor HÍ ávarpaði gesti og Guðlaugur Þór Þórðarson umhverfis-, orku- og loftslagsráðherra opnaði málþingið. Það var haldið með stuðningi Landsvirkjunar (LV) og Orku náttúrunnar (ON). Málþingið var vel sótt og fengu gestir að hlýða á fyrirlestra Rúnars Unnþórssonar prófessors við HÍ, Egils Tómassonar nýsköpunarstjóra hjá Landsvirkjun og  Davíðs Þórs Þorsteinssonar læknis og sonar Þorsteins Inga og Bergþóru. Daði Þ. Sveinbjörnsson LV, Rúnar Unnþórsson HÍ, Margrét Lilja Hrafnkelsdóttir ON og Tryggvi Þór Herbertsson Qair tóku þátt í pallborðsumræðum.    

Áform um aukna vetnisnotkun í samgöngum 

Meðal annars var greint þar frá áformum um aukna vetnisnotkun í þungaflutningum á landi. Fimm íslensk fyrirtæki hafa lýst vilja sínum til að kaupa vetnisknúna MAN dráttarbíla af stærstu gerð. Þeir hafa allt að 600 km drægni sem gerir þá samkeppnishæfa við hefðbundna dísilknúna trukka. Þessir öflugu bílar eru eyðslufrekir, eðli málsins samkvæmt, og því sparast gríðarmikil losun gróðurhúsalofts við það að skipta úr dísilolíu í vetni sem orkugjafa. Kraftur, umboðsaðili MAN, hefur tryggt sér afhendingu á 20 vetnisknúnum flutningabílum sem afhentir verða á næsta og þarnæsta ári. Fyrstu bílarnir eru væntanlegir vorið 2025.  

ON framleiðir vetni í vetnisstöðinni VON á Hellisheiði. Afkastageta VONar er nú um 100 tonn af vetni á ári. Það nægir til að knýja um 800 vetnisfólksbíla eða 5-7 vetnistrukka á ári. Blær íslenska vetnisfélagið dreifir vetninu en það hefur yfir tuttugu ára reynslu af rekstri vetnisstöðva í vetnisverkefni Orkunnar og Skeljungs.  

Tryggvi Þór Herbertsson, stjórnarformaður Qair Iceland, greindi frá áformum félagsins um stóra verksmiðju á Grundartanga til að framleiða vetni og ammóníak. Það verður m.a. hægt að nota til áburðarframleiðslu og sem eldsneyti fyrir skip.  

Nýsköpun á mörgum sviðum 

Grein Research, sem hlaut viðurkenninguna úr Nýsköpunarsjóði dr. Þorsteins Inga Sigfússonar að þessu sinni, vinnur að þróunarrannsóknum í efnisfræði fyrir innlenda og erlenda viðskiptavini. Fyrirtækið var stofnað árið 2015 af Árna Sigurði Ingasyni framkvæmdastjóra, Unnari B. Arnalds og Friðriki Magnus prófessorum í eðlisfræði við HÍ og Kristni B. Gylfasyni, prófessor við Konunglega tækniháskólann i Svíþjóð. „Nýverið fékk félagið styrk til að þróa tækni sem miðar að því að breyta framleiðslu á þéttefnisrafhlöðum sem getur aukið endingu, orkuinnihald og hleðsluhraða rafhlaðna,” segir í frétt HÍ.  Fyritækið vinnur að verkefnum innan lands og utan. Flestir viðskiptavina þess eru erlend fyrirtæki.  

Innfæddur Eyjamaður og frumkvöðull 

Dr. Þorsteinn Ingi prófessor í eðlisfræði fæddist í Vestmannaeyjum þann 4. júní 1954 og ólst þar upp. Hann var sonur hjónanna Sigfúsar Jörundar Johnsen (f. 1930, d. 2006) og Kristínar Þorsteinsdóttur (f. 1930). Þorsteinn tók landspróf frá Gagnfræðaskólanum í Vestmannaeyjum 1969 og varð stúdent frá Menntaskólanum i Hamrahlíð 1973. Hann nam eðlisfræði og stærðfræði við Kaupmannahafnarháskóla 1973-1978 og lauk doktorsprófi í eðlisfræði frá háskólanum í Camebridge 1982.  

Þorsteinn Ingi hóf störf sem fræðimaður við Raunvísindastofnun HÍ strax að loknu doktorsprófi og varð síðar prófessor í eðlisfræði við skólann. „Þorsteinn Ingi vann ötullega að tengingu háskóla og atvinnulífs og kom að stofnun og stjórnarmennsku í sprotafyrirtækjum á mörgum sviðum. Hann var frumkvöðull á sviði orkurannsókna á Íslandi og beitti sér ötullega í baráttunni við að draga úr losun koltvíoxíðs í andrúmslofti,” segir í frétt HÍ. 

Þegar Nýsköpunarmiðstöð Íslands var stofnuð 2007 varð Þorsteinn Ingi forstjóri hennar. Hann gegndi jafnframt prófessorsstöðu við HÍ. Hann var sæmdur riddarakrossi hinnar íslensku fálkaorðu fyrir vísindastörf og framlag til hátækniatvinnugreina. Einnig hlaut hann rússnesku Alheimsorkuverðlaunin árið 2007 fyrir framlag sitt til vetnismála. 

Þessi grein er úr 12. tbl. Eyjafrétta.