Vestmannaeyjabær rekur fjögur söfn í Safnahúsi Vestmannaeyja, skjalasafn, listaverkasafn, ljósmyndasafn og bókasafn. �?eirra elst er Bókasafnið, stofnað 1862.

er eitt af stærri bókasöfnum landsins, með tæplega 100.000 bækur og tímarit, auk vaxandi safns hljóðdiska, hljómdiska, vhs-spóla og annars efnis af því tagi. Svo sem gjarna er í almenningsbókasöfnum eru nýjustu bækurnar vinsælastar og er reynt að kaupa 2-4 eintök af flestu því sem til vinsælda er fallið, s.s. skáldsögur, ævisögur, ljóðasöfn, alþýðlegar fræðibækur hvers kyns o.s.frv. Undanfarin ár hefur útlánum fækkað á safninu í takt við almenna fækkun á landsvísu en síðasta ár varð heldur betur breyting þar á.

Árið 2016 var útlánaaukning upp á rúm 23% sem er þeim mun athyglisverðara að um 4% samdráttur var á sama tíma að meðaltali í útlánum almenningsbókasafna landsins. Eitt af því sem sérkennir Bókasafnið er að það býr við þá sérstöðu sökum landfræðilegrar stöðu sinnar að geta ekki vísað á önnur bókasöfn og þarf því að kaupa efni sem almennt er ekki mikil áhersla lögð á í almenningsbókasöfnum. �?annig eru vandaðar fræðilegar útgáfur á hinum ólíku fræðasviðum, tímarit á sérsviðum o.þ.h. keypt inn á safnið í nokkru mæli sem eykur gæði og fjölbreytileika. Undanfarin ár hefur verið lagður metnaður í að byggja upp átthagadeild safnsins, þ.e. bækur sem fjalla um Vestmannaeyjar eða eru eftir Vestmannaeyinga. �?að safn telur nú á annað þúsund titla.

Einnig eru hér fjölmörg sérsöfn sem ekki hafa runnið inn í meginsafnið. Meðal þeirra eru á annað hundrað bækur úr fórum Sveins Jónssonar, föður Júlíönu Sveinsdóttur eins mesta listamanns

Eyjanna.

Annað slíkt sérsafn eru tæplega tvö þúsund bækur Ingólfs Guðjónssonar frá Oddstöðum. �?að eykur mjög gildi þessa safns að margar bókanna eru innbundnar af Ingólfi sjálfum sem var listabókbindari. Meðal þess sem Ingólfur hefur þaulsafnað og innbundið eru heildarsöfn �?órbergs og Halldórs Laxness í frumútgáfum auk bóka um þjóðleg fræði sem margar eru orðnar fágætar.

Stærsta og merkasta sérsafn Bókasafns Vestmannaeyja er bókagjöf Ágústar Einarssonar prófessors. Með tilkomu þeirrar gjafar er Bókasafnið komið í hóp stærri fágætisbókasafna landsins. Meðal þeirra rösklega tvö þúsund bóka sem um ræðir eru allar biblíuútgáfurnar frá Guðbrandsbiblíu 1584 að telja; Crymogea Arngríms lærða frá 1610; Íslendingabók Ara fróða og Kristni sagan báðar frá 1688; Heimskringla Snorra Sturlusonar í sex binda ritsafninu 1777-1826; frumútgáfur fyrstu bókar helstu skálda frá 18. og 19. öld; Fjölnir, Ný félagsrit, Íslensk sagnablöð og Minnisverð tíðindi, allt í heild sinni og í frumútgáfum. Elst er latínurit frá 1556. Margar bókanna eru aðeins til á fáeinum öðrum söfnum, sumar jafnvel á engu öðru safni. Fágætisbókasafn Ágústar hefur gefið Vestmannaeyingum nýja sérstöðu á landsvísu og nú er unnið að því að koma því fyrir þannig að fyllsta öryggis sé gætt við varðveislu þess og um leið að unnt sé að kynna og sýna úr safninu eftir því sem tilefni gefast.

var stofnað árið 1980 og eru í safninu vistuð um 700 hillumetrar af opinberum skjölum og persónulegum einkagögnum einstaklinga úr Vestmannaeyjum. Meðal stærstu einkasafna eru gögn úr fórum sr. Jes Gíslasonar, �?orsteins �?. Víglundsson og Árna Árnasonar símritara. Árið 2012 var úrval úr verkum Árna Árnasonar gefið út í bókinni Eyjar og úteyjalíf en það sem ekki komst í bókina var gert aðgengilegt á heimaslod.is, vef um menningararf Vestmannaeyja. Á skjalasafninu eru varðveittar fágæta heimildir um sögu atvinnuþróunar og mannslífs í Vestmannaeyjum.

hýsir tæplega 700 listaverk sem hafa bæst við í safnið á síðustu tæpum 100 árum. Stærsti hluti safnsins eru vitaskuld málverk eftir okkar þekktustu Eyjalistamenn á borð við Júlíönu Sveinsdóttur, Guðna Hermansen, Engilbert Gíslason og Axel Einarsson. �?á er þar einnig að finna safn 36 listaverka eftir Jóhannes Sveinsson Kjarval sem hjónin Sigfús og Jarþrúður Johnsen afhentu safninu árið 1967.

var fram undir 2012 með um 40.000 ljósmynda, þar af um helmingur ljósmyndir Kjartans Guðmundssonar. Sumar mynda Kjartans eru landsfrægar og má t.d. nefna ljósmyndir hans af Kötlugosinu 1918. Árið 2012 var hins vegar brotið í blað í sögu Ljósmyndasafnsins er fjölskylda �?skars Björgvinssonar afhenti gervalt safn hans. Áætlað magn er um 150.000 ljósmyndir og hafði safnið þar með margfaldast.

En stærri urðu skrefin áður en varði. Tveimur árum síðar, eða 2014, var langstærsta ljósmyndasafn í sögu Vestmannaeyja, og a.m.k. eitt allrastærsta safn ljósmynda úr einkaeigu afhent er Sigurgeir Jónasson afhenti sjálfur ásamt fjölskyldu sinni a.m.k. fjórar milljónir ljósmynda. Við þau tímamót varð Ljósmyndasafn Vestmannaeyja eitt stærsta ljósmyndasafn landsins.

Sigurgeir varð heimsfrægur er svonefndar eldingamyndir hans í Surtseyjargosinu birtust í öllum helstu blöðum heimsins undir lok árs 1963 og fyrrihluta árs 1964. Meginþorri mynda Sigurgeirs fjallar aðeins um eitt viðfangsefni �?? Vestmannaeyjar �?? sem fyrir vikið á fágætan aðgang að eigin sögu. Atvinnusagan, mannlífsflóran, breyttir hættir hins daglega lífs, umhverfi sem var, hús sem eru horfin, í senn hversdagsheimur og stórviðburðir Eyjanna er allt óvenjulega aðgengilegt í 70 ára starfi eins manns. Á síðasta ári bættist enn við er um 1.000 teikningar Sigmunds Jóhannssonar voru formlega afhentar til viðbótar við um 10.000 teikningar hans sem þegar voru komnar í hús. Ekki þarf að hafa mörg orð um Sigmunds-teikningarnar, svo rótgrónar sem þær eru orðnar þjóðarsálinni.

Í þessari stuttu samantekt kemur berlega í ljós að Safnahús Vestmannaeyja hýsir margan gullmolann að því er tekur til menningar og sögu Vestmannaeyja og landsins alls. Á vegum Safnahúss og í samstarfi við Sagnheima, byggðasafn er leitast við að draga fram hið markverðasta með reglubundnum sýningum, dagskrám, ráðstefnum og hverju öðru sem að gagni mætti koma við að opna enn frekar aðgang að þeim perlum sem hér eru varðveittar. Í samstarfi Safnahúss og Sagnheima hefur á undanförnum árum verið boðið upp á 50-70 dagskráratriði og sýningar á ári hverju og vonumst við til að það samstarf megi halda lengi áfram �?? enda af nógu að taka þegar hugað er að menningararfi Vestmannaeyja í Safnahúsinu.

-Kári Bjarnason, forstöðumaður