Umhverfis- og skipulagsráð Vestmannaeyja hefur samþykkt fyrir sitt leyti stækkun athafnasvæðis AT-4 í Ofanleiti og leggur til við bæjarstjórn að breyting á aðalskipulagi og nýtt deiliskipulag verði staðfest. Lögð hefur verið fram greinargerð með samantekt á umsögnum og svörum bæjaryfirvalda og er málið nú vísað áfram til bæjarstjórnar.

Ráðið fjallaði um málið á grundvelli tillagna sem bæjarstjórn samþykkti að auglýsa 11. júní 2025. Tillögurnar fela í sér breytingu á aðalskipulagi Vestmannaeyja 2015–2035 vegna stækkunar athafnasvæðis AT-4, nýtt deiliskipulag fyrir athafnasvæðið við Ofanleitisveg og breytingu á deiliskipulagi frístundabyggðar í Ofanleiti.

Stækkar úr 0,7 í 1,3 hektara

Í greinargerð kemur fram að gert er ráð fyrir breyttum skipulagsmörkum AT-4 þannig að lóð við Ofanleitisveg 26, sem nú er hluti af frístundabyggð F-1, og syðsti hluti landbúnaðarsvæðis L-4, færist inn á athafnasvæðið. Við það stækkar landnotkunarreitur AT-4 úr 0,7 hekturum í um 1,3 hektara.

Nýtt deiliskipulag gerir m.a. ráð fyrir byggingarreitum fyrir geymslu- og athafnarými á lóðum við Ofanleitisveg 25 og 26, auk nýrra lóða við Ofanleitisveg 30 og 30a. Settir eru fram skilmálar um umhverfisfrágang, jarðvegsmanir milli athafnasvæðis og frístundabyggðar, lága og hóflega lýsingu, geymslu lausamuna og frágang byggingarefna.

Í aðalskipulaginu eru áherslur um að ásýnd svæðisins verði aðlaðandi og að hugað sé sérstaklega að hljóðvist og lágmörkun ónæðis gagnvart frístundabyggð.

22 umsagnir á auglýsingatíma

Skipulagsáætlanirnar voru auglýstar í skipulagsgátt Skipulagsstofnunar frá 9. september til 21. október 2025. Alls bárust 22 umsagnir frá 13 aðilum, þar af frá stofnunum, slökkviliði og fjölda lóðarhafa í frístundabyggðinni.

Umsagnir bárust m.a. frá Náttúruverndarstofnun, Náttúrufræðistofnun, Heilbrigðiseftirliti Suðurlands, Slökkviliði Vestmannaeyja, Minjastofnun Íslands og fjölmörgum eigendum sumarhúsa við Ofanleitisveg.

Náttúrufræðistofnun og Heilbrigðiseftirlit Suðurlands gera ekki athugasemdir við breytingarnar. Náttúruverndarstofnun minnir á að fornleifaskráningu þurfi að ljúka áður en aðalskipulag er endanlega staðfest, en Minjastofnun telur svæði AT-4 þegar svo mikið raskað að hún geri ekki kröfu um fornleifaskráningu þar.

Slökkvilið Vestmannaeyja gerir ekki athugasemdir við skipulagið sem slíkt, en ítrekar „enn og aftur“, að nauðsynlegt sé að leggja viðeigandi lagnir og setja upp brunahana á svæðinu þar sem fjarlægð í næsta brunahana sé nú yfir 500 metrar. Vestmannaeyjabær svarar því til að bæjarfélagið muni fylgja lögum um brunavarnir og viðeigandi reglugerðum.

Mikil andstaða meðal sumarhúsaeigenda

Megnið af athugasemdum barst frá eigendum sumarhúsa og orlofshúsa í frístundabyggð F-1. Þeir lýsa yfir harðri andstöðu við að hluti frístundasvæðisins verði færður undir athafnasvæði og að byggingarmagn á AT-4 verði aukið verulega.

Í athugasemdum sumarhúsaeigenda eru m.a. nefnd eftirfarandi atriði:

• að frístundabyggð sé einkum valin vegna kyrrðar, náttúru, útsýnis og friðar,

• að aukin umferð, þar á meðal þungaflutningar, muni auka hávaða og draga úr öryggi barna í hverfinu,

• að ljósmengun og hærri byggingar muni skerða útsýni, stjörnusýn og upplifun svæðisins,

• að uppbygging athafnasvæðis við frístundabyggð geti rýrt verðmæti sumarhúsalóða,

• að frístundabyggð og iðnaðar- eða geymslustarfsemi eigi illa samleið.

Nokkrir eigendur vísa til þess að þeir hafi keypt lóðir og byggt hús á grundvelli gildandi skipulags og að þeir hafi haft „lögmætar væntingar“ um að svæðið yrði áfram frístundabyggð. Einnig er vísað til jafnræðissjónarmiða og Landsskipulagsstefnu og fullyrt að breytingin þjóni fyrst og fremst sérhagsmunum fárra aðila.

Í nokkrum umsögnum er boðað að verði tillagan samþykkt muni eigendur skoða kæru til úrskurðarnefndar eða dómstóla og áskilja sér jafnframt rétt til skaðabótakröfu gagnvart Vestmannaeyjabæ vegna ætlaðrar verðrýrnunar eigna.

Bæjaryfirvöld vísa til mikillar eftirspurnar eftir geymsluhúsnæði

Í svörum umhverfis- og skipulagsráðs, sem birtast í greinargerðinni, er ítrekað vísað til þess að mikil eftirspurn sé eftir geymsluhúsnæði í Vestmannaeyjum. Bent er á að verðmætt athafnahúsnæði nærri höfninni sé í töluverðum mæli nýtt sem geymslurými fyrir búnað sem ekki tengist atvinnustarfsemi og að það hamli aðgengi þeirra sem vilji hefja atvinnurekstur.

Ráðið bendir á að:

• lóðin við Ofanleitisveg 26 hafi samkvæmt eldra skipulagi verið ætluð sem aðstöðuhús fyrir frístundabyggð og síðar fyrir allt að 11 smáhýsi,

• lóðin hafi í reynd aldrei nýst sem slíkt aðstöðuhús heldur sem samkomusalur,

• yfirborð lóðarinnar sé þegar raskað, vegtenging fyrir hendi og innviðir nálægt, svo ekki þurfi að „brjóta nýtt land“ fyrir fyrirhugaða starfsemi.

Því sé talin hæfileg og eðlileg nýting að færa lóðina inn á athafnasvæði AT-4 og heimila þar geymslurými, enda sé í aðalskipulagi lögð sérstök áhersla á vandaðan frágang, hljóðvist og að lágmarka ónæði gagnvart frístundabyggð.

Auk þess er tekið fram að umfangsmeiri atvinnustarfsemi sé tekin frá á athafnasvæði AT-3, handan norðurenda flugbrautarinnar og við Dalveg, þar sem gert sé ráð fyrir stærri og þyngri iðnaðarstarfsemi.

Varnir gagnvart ónæði – manir og lág lýsing

Í svörum ráðsins er einnig lögð áhersla á að í nýju deiliskipulagi séu ákveðnar mótvægisaðgerðir innbyggðar. Þar má nefna:

• jarðvegsmanir milli athafnasvæðis og frístundalóða til að draga úr sjón- og hljóðmengun,

• ákvæði um lága og hóflega lýsingu til að minnka ljósmengun,

• skilmála um snyrtilegan frágang lóða, geymslu lausamuna og frágang sorps.

Sumarhúsaeigendur draga hins vegar í efa að þessar aðgerðir muni nægja til að tryggja sömu lífsgæði og áður og benda á að þegar séu dæmi um umgengni á athafnalóðum við Ofanleiti sem þeir telji ekki samræmast skilmálum um snyrtilegan frágang.

Gera ekki kröfu um fornleifaskráningu

Eins og fram kemur í umsögn Minjastofnunar er svæði AT-4 talið þegar mikið raskað vegna bygginga, bílastæða og léttiðnaðarstarfsemi. Af þeim sökum gerir stofnunin ekki kröfu um fornleifaskráningu eða rannsóknir á því svæði, en tekur fram að öðru máli kunni að gegna um hluta landbúnaðarsvæðis L-4, sem fjallað verði um í annarri umsögn.

Næstu skref

Umhverfis- og skipulagsráð þakkar í bókun sinni öllum sem sendu inn umsagnir og leggur greinargerð með svörum ráðsins fram með málinu. Ráðið samþykkir fyrir sitt leyti að staðfesta skipulagsáætlanirnar í Ofanleiti og hefur vísað erindinu áfram til bæjarstjórnar Vestmannaeyja til endanlegrar afgreiðslu.