Þegar ég kom til Eyja 1992 og vann með Steina stóra hér í útibúi Íslandsbanka, þá var alltaf áherslan sú að reyna að halda kvótanum í byggðinni.  Þegar útgerðum fækkað, þá annars vegar lánaði bankinn og fjármagnaði kaupin og hins vegar fóru útgerðirnar í Eyjum í að sameinast félögunum eða kaupa.

„Á síðasta ári velti Vinnslustöðin 26 milljörðum króna og tapaði 500 milljónum. Árið 2002 var veltan 3,6 milljarðar. Í fyrra störfuðu 420 manns hjá fyrirtækinu og 40 hjá hlutdeildarfélögum. Árið 2001 störfuðu 185 hjá okkur en árið 1999 sögðum við upp meira en helmingi starfsmanna vegna rekstrarerfiðleika Vinnslustöðvarinnar,“ sagði Sigurgeir Brynjar Kristgeirsson, Binni, á ráðstefnu Eyjafrétta um fyrirhugaðra breytinga ríkisstjórnar Kristrúnar Frostadóttur á veiðigjöldum. Benti hann á að saman fara velta og starfsmannafjöldi.  Samhliða vexti hafi skuldir félagsins aukist úr 5 milljörðum árið 2002 í 44 milljarða í fyrra.

Þróun útgerðar í Eyjum frá frjálsu framsali

,,Þegar ég kom til Eyja 1992 og vann með Steina stóra hér í útibúi Íslandsbanka, þá var alltaf áherslan sú að reyna að halda kvótanum í byggðinni.  Þegar útgerðum fækkað, þá annars vegar lánaði bankinn og fjármagnaði kaupin og hins vegar fóru útgerðirnar í Eyjum í að sameinast félögunum eða kaupa“  sagði Binni og bætti við.  ,,Svona hafa Eyjamenn hagað sér og tekist að halda hlutdeild sinni í kvótanum.  Skipum hefur fækkað úr 47 í 18 á tímabilinu og útgerðum úr 30 í 6 og þá tel ég útgerð Vinnslustöðvarinnar, Óss og Hugins sem eina útgerð.“

Hvað hefur Kristrún Frostadóttir sagt?

Í tölu sinni vísaði Binni til orða Kristrúnar Frostadóttur, forsætisráðherra, fyrir síðustu kosningar þar sem hún sagði: ,,Við ætlum ekki að breyta fiskveiðistjórnarkerfinu en við ætlum að hækka veiðigjöldin og gera það á tíu árum“.  Eftir kosningar, raunar fyrir stuttu, sagði hún á Sprengisandi:  ,, Fólk sér alveg hvernig eigendur þessara fyrirtækja [útgerðanna] haga sér.  Fólk áttar sig alveg á því.  Fólk er alveg læst á tölur“  En hver er raunin, hvernig haga útgerðarmenn í Eyjum sér?

Hegðun útgerðarmanna í Eyjum

,,Og hvernig hafa vestmanneyskir útgerðarmenn hagað sér“ spurði Binni og spilaði stolna klippu úr Landanum þar sem talað var við Daða Pálsson sem nú stendur í stórræðum við uppbyggingu á Laxey en þar sagði Daði:  ,,Við vorum að fara að taka ákvörðun um það hvort við ættum að fara að byggja nýtt skip, fjárfesta í kvóta, af því að kvótastaðan var ekki nægjanleg til að halda skipinu á sjó í 12 mánuði og veiðigjöldin voru komin á, þannig að það var lítið eftir í kassanum til að fara í nýfjárfestingar“  og bætti svo við:  ,,Í árslok 2022 var ákveðið að Vinnslustöðin keypti félagið af okkur og héldi öllum störfunum hér.  Það var aðal málið“  Það voru sem sagt veiðigjöldin fyrir þá hækkun sem nú eru boðuð sem urðu til þess að fjölskylda Sigurjóns Óskarssonar hætti útgerð og fór í laxeldið.  Nokkuð sem var gott fyrir Eyjarnar, þegar á heildina er litið.

Nú er komið að skuldadögum

,,Verkefni okkar í Vinnslustöðinni var að borga skuldir vegna kaupa á Ós og Leo Seafood ásamt uppbyggingu og tryggja að störfin yrðu í Eyjum“  sagði Binni en fjölskylda Sigurjóns Óskars ákvað að fjárfesta fyrir tugi milljarða í landeldi sem hafi skapað fjölda starfa í Eyjum.  Þannig hafa vestmanneyskir útgerðarmenn hagað sér, með örfáum undantekningum, allt frá 1992.  Þeir hafa hugað að því að halda aflaheimildum í bænum og byggja upp atvinnu.

En hvernig borgum við skuldirnar?

Að þessu loknu lýst Binni því að samanlagður rekstur Óss og Leo Seafood hefði skilað lítilsháttar tapi á árunum 2023 og 2024.  12 milljarða skuldaaukning síðustu tveggja ára, sem saman stæði af uppbyggingu fiskvinnslu og kaupum þessara fyrirtækja, yrði ekki greidd með arði af rekstri þeirra.

Útreikningar Vinnslustöðvarinnar sýndu að hækkun veiðigjalda næmi að meðaltali 840 milljóna ef litið væri til áranna 2023 og 2024.  Þeir peningar nýttust því ekki til að greiða þessa skuldaaukningu, heldur þvert á móti,  hækkun veiðigjalda jafngilti greiðslu afborgana af 21 milljarði króna.

Þá fór Binni yfir rekstur útgerðar Vinnslustöðvarinnar, án Óss og Hugins, síðustu 12 ár, eða frá og með árunum 2013 – 2024.  Niðurstaða þeirrar samantektar var að hagnaður af útgerðarrekstri Vinnslustöðvarinnar á þeim tíma hafi verið 4,4 milljarðar eða 30 milljónir á mánuði.  Þessi hagnaður dygði ekki fyrir Heimaey VE, eins og Ísfélagið tók á móti fyrir stuttu.  Hann dygði því síður fyrir nýju uppsjávarskipi sem kostar nú rúmlega 6 milljarða.  Þá upplýsti hann að nýr 29 metra togbátur kosti 2,6 milljarða.  12 ára samanlagður hagnaður útgerðar Vinnslustöðvarinnar dygði því ekki fyrir endurnýjun tveggja togbáta.

Enginn hagnaður í útgerð eftir tvöföldun veiðigjalda

Við kynningu á tvöföldun veiðigjaldanna sögðu bæði atvinnuvegaráðherra og fjármálaráðherra: ,,Engin breyting verður á útreikningi veiðigjalds og mun útgerðin áfram halda 67% af hagnaði veiðanna en greiðir 33% af hagnaðinum fyrir afnot af auðlindinni“

Veiðigjöld Vinnslustöðvarinnar munu liðlega tvöfaldast vegna fyrirhugaðrar hækkunar, einkum vegna hækkunar á makríl, kolmunna og síld.  Binni upplýsti að með því að stinga hækkun veiðigjalda inn í yfirlit 12 síðustu ára þá hefði útgerðin verið rekin með 800 milljón króna tapi í stað 4,4 milljarða hagnaðar.  ,,Það sér það hver maður, fólk er læst á tölur, að það er ekki hægt að reka fyrirtæki á þann hátt“.  Það er augljóst að 67% hagnaðarins verður ekki eftir hjá útgerðinni.

Niðurstaða útreikninganna

Samantektin og niðurstaðan sagði Binni eftir útreikninga félagsins, ólíkt stjórnvöldum, vera þá að ef frumvarp um veiðigjöld verður að lögum þá verður Vinnslustöðin að:

• draga úr fjárfestingum. Við erum hætt við nýsmíði 29 metra togbáta
• selja eignir til að létta á skuldum. Þetta hefur nú komið fram með því að auglýsa Þórunni Sveinsdóttur VE til sölu
• fara í sársaukafullar hagræðingaraðgerðir, sem þýðir auðvitað að það verður glíma hjá okkur að halda öllu því fólki sem við erum með í vinnu.