Í viðtali sem flutt var á Rás 1 ríkisútvarpsins sunnudaginn 12. ágúst síðastliðinn greindi Grétar Mar Jónsson alþingismaður Frjálslynda flokksins í Suðurkjördæmi frá viðhorfum sínum og skoðunum til áforma um að bæta samgöngur milli Vestmannaeyja og lands með því að byggja ferjuhöfn á Bakkafjöru og halda úti ferju í siglingum milli Vestmannaeyjahafnar og Bakka. Alþingismaðurinn lét í ljós þá skoðun að fjárhagsáætlanir þær sem gerðar hafa verið vegna verkefnisins væru óraunhæfar og kostnaður við það hlyti að fara langt fram úr þeim. Einnig lýsti hann því yfir í útvarpsviðtalinu að fólksflutningar um ferjuhöfn á Bakkafjöru yrðu hættulegir vegna grynninga við ströndina. Ekki kemur fram í viðtalinu á hvaða forsendum Grétar Mar Jónsson alþingismaður byggir ályktanir sínar um Bakkafjöru. Tillögur Siglingastofnunar um gerð ferjulægis á Bakkafjöru byggjast hins vegar á ítarlegum rannsóknum og tilraunum sem nú hafa staðið yfir um nokkurra ára skeið. Vegna ummæla alþingismannsins í fyrrgreindu útvarpsviðtali skal hér vikið að nokkrum atriðum sem sýna fram á það að málflutningur hans á ekki við rök að styðjast og að áhyggjur hans af öryggis- og fjárhagsmálefnum Bakkafjöruverkefnisins eru ástæðulausar.

Skjól af sandrifi og af Eyjum
Sandrif liggur úti fyrir allri sandfjörunni á suðurströndinni milli Þjórsár og Markarfljóts. Undan Bakkafjöru er fjarlægðin út að rifinu um 1000 metrar. Ölduhæð við ströndina er lægst undan Bakkafjöru þar sem fjaran þar er í vari af Vestmannaeyjum. Þessar náttúrulegu aðstæður eru mikilvæg forsenda þess að unnt er að byggja ferjuhöfn á Bakkafjörunni.
Minnsta dýpi á sandrifinu undan Bakkafjöru er um 6,5 m á meðalfjöru, um 7,4 m á hálfföllnu og um 8,3 m á meðalflóði. Eftir siglingalínunni á um 150 m kafla er dýpið innan við 7,5 m á meðalfjöru. Innan við sandrifið tekur við um 400 m breiður og 10 til 12 m djúpur áll. Fjarlægðin frá háhrygg sandrifsins að fyrirhuguðu hafnarmynni er um 400 metrar.
 
Líkantilraunir – forsendur og framkvæmd
Mat á viðmiðunarmörkum fyrir siglingu ferju að Bakkafjöruhöfn byggist á mati á siglingu líkanferju í líkani af Bakafjöru í tilraunum sem fóru fram í rannsóknastöð Siglingastofnunar veturinn 2005-2006. Einnig voru taldar þær öldur sem brotnuðu yfir sandrifið og ölduhæðamælingar voru gerðar eftir innsiglingalínunni auk þess sem lagt var mat á dýpi undir kjöl á ferju þegar siglt var yfir háhrygginn.
Aðferðafræðin sem beitt var við líkantilraunirnar var þróuð á sínum tíma fyrir innsiglinguna til Grindvíkurhafnar. Sama líkanskipið var notað og sömu öldur og notaðar voru við Grindavíkurlíkanið. Einnig var stuðst við reynslu af siglingum skipa utan Hornafjarðaróss en þar er dýpið og takmarkanir á siglingum skipa yfir Grynnslin (sandrifið) nánast það sama og við sandrifið á Bakkafjöru. Til að tryggja að niðurstöður líkantilrauna byggðust einnig á reynslu af ferjusiglingum á þessu hafsvæði annaðist fyrrverandi stýrimaður á Herjólfi, með 16 ára reynslu af siglingum milli Þorlákshafnar og Vestmannaeyja, daglegar prófanir með líkanskipið.
 
Líkantilraunir skapa forsendur fyrir viðmiðunarmörk ferjunnar
Viðmiðunarmörk þau sem sett voru fyrir ferjuna byggjast á niðurstöðum úr prófunum við mismunandi sjávarstöðu og öldustefnu og stighækkandi ölduhæð. Við hverja prófun eru gerðar öldumælingar, fjöldi aldna er talinn og líkanskipi siglt út hafnarmynnið og yfir sandrifið. Þar er snúið við úti á 15 m dýpi og siglt inn aftur.
Niðurstöður líkantilrauna sýna að við viðmiðunarmörk er kennialdan við sandrifið um 4 m á meðalflóði og á meðalsjávarhæð og um 3,5 m hæð á meðalfjöru. Fjöldi aldna sem brotnar á sandrifinu er um 6% á meðalflóði og meðalsjávarhæð og um 9% á meðalfjöru. Við þessi skilyrði verður aldan um 3,0 m á hæð framan við hafnarmynnið.
 
Stærð Bakkaferju og aðstæður við Bakkafjöru spila saman
Fyrirhuguð ferja til Bakkafjöru verður um 62 m löng og 15 m breið og mun rista um 3,3 til 3,5 m. Þegar dýpið er meira en 1,5 sinnum djúprista skips, eða 5,3 m við þær aðstæður sem hér er við að fást, tekur skipið ekki niðri. Þegar ferjan fer frá Bakkahöfn og aldan er við viðmiðunarmörk siglir ferjan fyrst í þriggja metra hárri öldu fyrir utan hafnarmynnið yfir álinn og þaðan yfir hrygginn en þar er minnsta dýpið frá 6,5 á meðalfjöru upp í 8,3 m á meðalflóði og í 4 m öldu á um 300 m kafla.
Rannsóknir hafa staðfest að öryggi skipa í brotöldu er beinlínis háð stærð skipsins. Því stærra sem skipið er þeim mun öruggara er það í brotöldum. Áætlað er að særými nýrrar ferju verði að minnsta kosti 2000 tonn. Til samanburðar er særými 25 m fiskiskips um 200 tonn en það er sú stærð skipa sem sjómenn vitna gjarnan til í umræðum um Bakkafjöruhöfn og siglingar þangað. Með þessar viðmiðanir í huga má segja að nýja ferjan verði 10 sinnum öruggari í brotöldum en meðal vertíðarskip. Bakkafjöruhöfn er hönnuð fyrir ferju af fyrrgreindri stærð. Viðmiðunarmörk fyrir öldu eru að sjálfsögðu mun lægri fyrir minni skip og báta. Það ber ætíð að hafa í huga.
 
Öryggismál í Bakkahöfn
Umræðan um hættur sem fylgt geta því að sigla ferju með farþega til Bakkafjöruhafnar hefur annars vegar einkum snúist um siglingu í brotöldu yfir háhrygginn á rifinu og hins vegar siglinguna inn um hafnarmynnið í myrkri og snjókomu.
Gert er ráð fyrir að í hafnarmynninu verði árekstrarþil til að hindra að óhöpp verði ef svo færi að ferjan lenti utan í hafnarmynninu. Einnig er gert ráð fyrir að fullnægjandi lýsing verði í og við hafnarmynnið þannig að skipstjórnarmönnum ferjunnar gefist góð sýn yfir innsiglinguna enda þótt náttmyrkur sé og dimmviðri. Og eins og gefur að skilja mun nútímatækni verða nýtt til að gera rauntímaupplýsingar um veður og sjólag aðgengilegar um borð í ferjunni.
 
Frátafir
Athuganir á veðri og sjólagi og áætlanir um stærð og gerð ferju gefa það til kynna að yfir sumarið, frá maíbyrjun til ágústloka, verði ekki tafir eða ferðafall á siglingum Bakkaferju. Yfir háveturinn gæti tíðni frátafa orðið í við meiri en nú eru á ferðum Herjólfs milli Vestmannaeyja og Þorlákshafnar en þar sem heildartíðni ferða verður að minnsta kosti tvöföld frá því sem nú er verður afar sjaldgæft að allar ferðir dagsins falli niður. Möguleikar á því að komast sjóleiðina milli lands og Eyja einhvern tíma dagsins munu því aukast.
 
Staðsetning grjótgarða og hafnarmynnis
Grétar Mar lýsir þeirri skoðun sinni í fyrrgreindu útvarpsviðtali að grjótgarðar Bakkahafnar þurfi að ná 300 m lengra út en ráðgert er í fyrirliggjandi áætlunum.
Meginhugmyndin bak við legu ferjuhafnarinnar í Bakkafjöru er að raska ekki náttúrulegu jafnvægi efnisburðarins sem á sér stað meðfram ströndinni og á sandrifinu. Þetta er mikilvægt til þess að ekki skapist vandræði af sandburði inn í höfnina. Hafnarmynni 100 m inn af háhryggnum á sandrifinu, eins og Grétar Mar leggur til, myndi raska þessu jafnvægi það mikið að rekstur hafnarinnar yrði óhæfilega kostnaðarsamur eða jafnvel með öllu óframkvæmanlegur vegna kostnaðar við sífellda dýpkun hennar. Staðsetning ferjuhafnarinnar, lega garðanna og hönnun hafnarmynnis byggist á hefðbundinni hönnun hafna við sandstrendur sem allvíða er að finna, svo sem í Danmörku og Hollandi, og er löng reynsla fyrir gerð mannvirkja af þessu tagi og rekstri þeirra. Ferjuhöfnin er staðsett þar sem efnisburður meðfram ströndinni er í lágmarki og fjarlægð hafnarmynnisins frá ströndinni ræðst af jafnvæginu milli efnisburðar framhjá hafnarmynninu og nauðsynlegu dýpi í innsiglingunni.
Þess má geta að gerðar hafa verið frumathuganir vegna stórskipahafnar við Bakkafjöru. Þær benda til þess að unnt væri að byggja slíka höfn. Bogadregnir grjótgarðar hennar myndu ná 600-700 metra út fyrir sandrifið og samkvæmt efnisburðarrannsóknum yrði dýpi við hafnarmynni um 17 metrar. Höfn af þessu tagi yrði að sjálfsögðu miklu stærri í sniðum og kostnaðarsamari í byggingu og rekstri en ferjuhöfnin sem ætlunin er að byggja og forsendur fyrir rekstri hennar yrðu að vera allt aðrar en einvörðungu ferjusiglingar milli lands og Eyja.
 
Kostnaðaráætlanir
Grétar Mar Jónsson alþingismaður álítur að nauðsynlegt muni reynast að leggja fram tvöfalt meira fé en ráðgert er til að unnt verði að ljúka Bakkafjöruverkefninu meðal annars vegna þess að ekki sé gert ráð fyrir kostnaði vegna uppgræðslu á sandi og vegna vegagerðar. Raunar er gert ráð fyrir kostnaði vegna slíkra framkvæmda í fyrirliggjandi áætlunum sem birtar eru í Samgönguáætlun fyrir árin 2007 til 2010 sjá einnig siglingamálahluta hennar hér, bls. 39.
Á undanförnum árum og áratugum hafa starfsmenn Siglingastofnunar og forvera hennar gert fjölmargar kostnaðaráætlanir vegna hafnarframkvæmda hér á landi. Þar á meðal hafa slíkar áætlanir verið gerðar vegna stórra framkvæmda við hafnarmannvirki á Suðurströndinni, svo sem í Grindavík, Þorlákshöfn og á Höfn í Hornafirði. Sú þekking og reynsla sem orðið hefur til við þessi verkefni hefur að sjálfsögðu verið nýtt til hins ýtrasta við undirbúning ferjuhafnarinnar á Bakkafjöru, einnig við gerð kostnaðaráætlana.
 
Kostir ferjuhafnarinnar
Meginmarkmiðið með byggingu ferjuhafnar á Bakkafjöru og ferjusamgangna milli Vestmannaeyjahafnar og Bakka er að sjálfsögðu að bæta samgöngur Vestmannaeyinga og gera samgöngur við Eyjar sem allra líkastar samgöngum við þá staði sem eru í þjóðvegasambandi. Stjórnvöld hafa nú metið ferjuhöfnina sem þann kost sem hagkvæmast sé að taka við núverandi aðstæður. Það er því full ástæða til að minna á niðurstöðu fræðimanna við Rannsóknamiðstöð Háskólans á Bifröst sem birtist í skýrslunni Áhrif ferju um Bakkafjöruhöfn á samfélag og byggð í Vestmannaeyjum og á öðrum svæðum Suðurlands haustið 2006 en í skýrslunni er látin í ljós sú skoðun að þær jákvæðu breytingar sem samgöngubæturnar sem leiða af ferjusamgöngum milli Bakka og Eyja muni styrkja efnahag og samfélag Eyjamanna og nágranna þeirra í landi til mikilla muna. Það er engin ástæða til þess fyrir íslenskt samfélag að hafna því að treysta framtíð byggðar í Vestmannaeyjum og á Suðurlandi með samgöngubótum sem eru, þegar öllu er til skila haldið, jafn hagfelldar og sjálfsagðar og ferjuhöfnin á Bakkafjöru.
 
Á vefsvæði Vegagerðarinnar er upplýsingasafn um Bakkafjöruverkefnið þar sem birtar eru helstu skýrslur sem það varða.

http://www.sigling.is/Pages/114?NewsID=901