Cyrus Nayeri er doktorsnemi í landfræði við Oxford háskóla í Englandi en hann hefur síðustu misseri dvalið í Vestmannaeyjum þar sem hann vinnur að doktorsverkefni sínu um viðbragðsáætlanir vegna eldgosa og öðru því tengdu. Cyrus kom fyrst til Íslands árið 2011 og varð strax ástfanginn af landinu og eftir þá heimsókn var hann staðráðinn í því að vinna lokaverkefni sín hér á landi. Blaðamaður ræddi nánar við Cyrus um þetta áhugaverða verkefni.

Landfræði er yfirgripsmikil fræðigrein en alþjóðlega heiti greinarinnar �??geografía�?? er komið úr grísku og þýðir einfaldlega að skrifa um jörðina. Landfræði er þverfagleg að því leyti að áhersla greinarinnar er að samhæfa þekkingu úr ýmsum áttum til að fá sem mesta yfirsýn yfir tiltekin viðfangsefni sem oftar en ekki snúa að sambúð manns og náttúru.

Sem doktorsnemi í landfræði segist Cyrus vera mjög spenntur fyrir því að dvelja hér í Vestmannaeyjum vegna atburðanna sem áttu sér stað í kringum eldgosið 1973. �??Eldgosið er mjög áhugavert en ég er ekki síður áhugasamur fyrir því að skoða hvað mætti betur fara með tilliti til brottflutningsáætlana ef annað eldgos myndi eiga sér stað og hvernig upplýsingaflæði til fólksins yrði, þ.e. hvernig því yrði haldið upplýstu um gang mála. �?að má því segja að ég hafi komið hingað með fleiri spurningar en svör,�?? segir Cyrus og bætir því við að það sé ekki í hans verkahring að segja fólki hvað það eigi að gera. �??�?að sem skiptir mig máli er að komast að því hvernig við getum gert hlutina betur með því að vinna með Almannavarnanefnd og bæjarbúum og hafa það samstarf að leiðarljósi þegar litið er til framtíðar.�??

Annar vinkill sem Cyrus hefur verið að einblína á eru mannlegu þættirnir sem fylgdu eldgosinu. �??�?að er áhugavert að skoða áhrifin sem gosið hafði á fólkið í bænum, annars vegar áfallið sem það varð fyrir og hins vegar náungakærleikann sem gerir oft vart við sig þegar á reynir. �?etta tvennt hef ég áhuga á að skoða nánar og þá bæði í gegnum einstaklingssögur og sögur sem ná yfir stærra samhengi. Tilgangurinn er alltaf að komast að því hvað má betur fara í framtíðinni ef til hamfara kemur,�?? segir Cyrus sem þegar hefur hitt þó nokkra einstaklinga sem upplifðu gosið. �??�?g hef hitt helling af fólki sem hefur verið viljugt að tala við mig um sína upplifun og er ég því mjög þakklátur. �?g hef aðallega verið að spyrja viðmælendur mína út í áfallið sem gosið hafði á þá og hvernig þeir hafi unnið úr því ef það hefur á annað borð tekist.�??

�??�?g hef líka eytt töluverðu púðri í að ræða við aðila úr Almannavarnarnefndinni og þá helst Páleyju Borgþórsdóttur, �?laf �?ór Snorrason og Friðrik Pál Arnfinnsson,�?? segir Cyrus þegar hann heldur áfram að útskýra verkefni sitt fyrir blaðamanni. �??Við erum öll áhugasöm um hvað sé hægt að bæta með því að fá álit bæjarbúa á málefninu, fá að vita hvað þeir vilja vita. �?etta snýst ekki um að við ætlum að segja þeim hvernig allt á að vera.�??

En hvað er það að þínu mati sem þarf að huga sérstaklega að? �??Að mínu mati er þetta spurning um hvernig við getum minnkað streitu og kvíða ef eitthvað kemur fyrir og þá hvernig fólkið vill lágmarka þetta tvennt. �?á erum við ekki að tala um hluti eins og hver fær besta sætið í bátnum heldur frekar hvernig fólk getur komið saman og tekist á við áfallið þannig að það verði í það minnsta minna en var í fortíðinni, minni hræðsla og minna uppnám,�?? segir Cyrus og bendir á að það sé magnað að ekki hafi farið verr en raun ber vitni árið 1973.

�??Fólk gerði sitt besta og það er algjörlega magnað að ekki hafi farið verr. Hérna var greinilega mikið af hugrökku fólki sem lagði mikið á sig á þessum erfiðu tímum. �?að er ekki mitt að dæma hvort rétt hafi verið staðið að öllu en fólk lifði af augljóslega og það er út af fyrir sig magnað. Á hinn bóginn er mikið um það að fólk hafi ekki skilað sér aftur til Vestmannaeyja og að fólk hafi ekki tekist að vinna úr áfallinu nægilega vel. Að því leytinu til eru hlutir sem hægt væri að gera öðruvísi og til hins betra. Hvað svo sem á að gera öðruvísi veit ég ekki en það er það sem ég er að reyna að komast að með því að spyrja fólk hvað því finnst. Eitt dæmi er skólakerfið því margir krakkar frá Eyjum upplifðu erfiða tíma í skóla eftir að hafa flust yfir á meginlandið, þannig það er kannski eitthvað þarna sem hægt væri að útfæra betur,�?? segir Cyrus.

Ástæðan fyrir því að Cyrus vildi koma og ræða við blaðamann var ekki einungis til að kynna verkefni sitt heldur einnig til að hvetja fólk til að stíga fram með sínar spurningar og vangaveltur um efnið. �??Mig langar að heyra allar þessar spurningar sem brenna á fólki, það sem vekur áhuga þeirra og það sem það vill tala um. Mig langar að heyra sögu fólksins og hvaða spurningar það hefur fyrir Almannavarnarnefndina. Svo ég minnist aftur á það þá er ekki vilji minn að segja fólki hvað það á að hugsa og gera heldur gefa því tækifæri til að tjá sig.�??

Er eitthvað undirliggjandi stef í frásögnum fólksins sem þú hefur rætt við? �??Allir hafa sínar eigin sögur og eru stoltir af þeim. �?að sem sögurnar eiga kannski sameiginlegt er hversu tilfinningaríkar þær eru og hversu erfiðar þær eru í frásögn. �?essar sögur einkennast líka af hugrekki og erfiðleikum en á sama tíma á svo marga mismunandi vegu.�??

Hver var kveikjan að þessu verkefni? �??�?g hef alltaf haft gríðarlegan áhuga á eldgosum og Íslandi sömuleiðis eftir að hafa komið hingað í fríi,�?? segir Cyrus sem upphaflega ætlaði að fjalla um sögur af gömlum eldgosum í verkefni sínu. �??�?g ætlaði að verja miklum tíma á skjalasöfnum til að skoða hinar ýmsu sögur af eldgosum en þegar ég var á Skógum var mér bent á Eldheima og eftir að hafa skoðað safnið þar var ekki aftur snúið. �?g hugsaði strax með mér að hérna ætti ég að gera verkefni mitt. Við gerð meistararitgerðar minnar á síðasta ári eyddi ég þannig miklum tíma á safninu og stúderaði fólkið sem kom þangað, fjölskyldur sem voru að velta fyrir sér minningum frá gosinu. Núna er verkefnið mitt örlítið stærra í sniðum og snýst ekki eingöngu um minningar og þessar litlu sögur heldur frekar hvernig við getum fengið sérfræðingana og bæjarbúa til að koma saman. �?etta samtal gæti veitt okkur frekari innsýn og orðið til þess að nýjar spurningar vakni upp.�??

Í augnablikinu er verkefni Cyrus nokkuð víðtækt en með tímanum telur hann það geta nýst fólki í framtíðinni og ekki einungis Vestmannaeyingum. �??Áherslan er meiri á jákvæðu sögurnar, að þetta fólk sem býr hérna er magnað og hvernig við getum lært af því og notað þann lærdóm jafnvel annars staðar í heiminum. Víðsvegar um heim eru vandamál sem við höfum ekki mikla stjórn á, t.d. hnattræn hlýnun, og það er margt sem við getum lært af samfélagi eins og Vestmannaeyjum í sambandi við hvernig lifa skal með slíkum vandamálum.�??

Dvöl Cyrus í Vestmannaeyjum tekur enda í lok ágúst en eftir það mun hann vera um hríð í Reykjavík þangað til annað kemur í ljós. �??�?að gæti verið að ég komi aftur á næsta ári til að spyrja frekari spurninga en það er ekki víst og veltur á ýmsu varðandi framvindu verkefnisins. �?g væri þess vegna áhugasamur um að fólk sem hefði áhuga á því að segja sína sögu myndi hafa samband við mig, sem og fólk sem langar að spyrja spurninga út í viðbragðsáætlun og annað slíkt.�??

Áhugasamir geta haft samband við Cyrus í gegnum netfangið

cyrus.nayeri@bnc.ox.ac.uk.