Margrét Steinunn Jónsdóttir er búsett í Vestmannaeyjum og á von á sínu fyrsta barni núna í desember. Eins og flestir vita að þá er hvorki hægt að fara í sónar á Heilbrigðisstofnun Suðurlands í Vestmannaeyjum og ekki er tiltæk skurðstofa sem mundi gera stofnunina að öruggum stað til að fæða á ef eitthvað skyldi koma uppá. Af þessum ástæðum velja konur í flestum tilvikum að eignast börn sín á höfuðborgasvæðinu eða á Akranesi. Þessu fylgir mikið tilstand hjá verðandi foreldrum eins og að finna samanstað, fjarvera frá eldri börnum, vinnutap maka og svo mætti lengi telja.
„Ég hef fengið nóg, þrátt fyrir að þurfa ekki að hafa áhyggjur af þessu sjálf, það er að segja samanstað í Reykjavík. En vitandi það að það er árið 2018 og að hugsa til þess að einstaklingar, sem og fjölskyldur koma út liggur við í mínus við það eitt að fara að fæða barn sitt er fáránlegt,“ skrifaði Margrét Steinunn í hópinn kvenfólk í Vestmannaeyjum á facebook og sagði í leiðinni frá því að hún ætlaði að skrifa ráðamönnum þessara þjóðar bréf, „ég hef tekið ákvörðun um að senda bréf á okkar helstu ráðamenn þess eðlis að við sættum okkur ekki við þetta aðgerðarleysi í heilbrigðismálum lengur og krefjumst svara og endurbóta. Ekki bara það, heldur veit ég til þess að það eru til niðurstöður frá heilbrigðishóp sem var settur saman fyrir nokkrum árum til að meta aðstöðu sjúkrahússins hér. Niðurstöður þeirra voru að hér þyrfti að vera skurðstofa starfandi með svæfingarlækni og skurðlækni! Sem er í senn nóg fyrir okkur til að fá þann sama rétt og konur á höfuðborgarsvæðinu til dæmis, að eiga hér heima. En ekkert hefur verið gert í þeim málum ennþá.“
Margrét Steinunn sagði í samtali við Eyjafréttir að hún væri búin að senda bréfið og því til stuðnings hafi um 450 manns skrifað undir.
Bréfið má lesa í heild sinni hér að neðan.
„Margrét Steinunn heiti ég, 27 ára fæddur og uppalinn Vestmannaeyingur, maki minn er Birkir Helgason 28 ára fæddur og uppalinn Vestmannaeyingur. Aldurinn skiptir kannski ekki öllu en hann gerir það núna út frá málefninu sem við viljum ræða. Ég er 27 ára og maki minn 28 ára, bæði FÆDD og uppalin í Vestmannaeyjum. Ég legg áherslu á orðið “fædd” þar sem núna stöndum við í þeirri stöðu að vera að fara að eignast okkar fyrsta barn. Enn búsett í Vestmannaeyjum, en því miður fáum við ekki að njóta sama “frelsis”, ef svo má að orði komast, og mæður okkar fengu fyrir 28 og 27 árum síðan. Mæður okkar gátu átt okkur og systkini okkar beggja, við góða og örugga heilbrigðisþjónustu hér í Vestmannaeyjum, á árunum 1986 – 2002. Fleiri konur en mæður okkar hafa haft þetta “frelsi” og það fyrir árið 1986.
Ég og maki minn erum í þeirri stöðu, núna árið 2018, að við þurfum að fara frá okkar heimabyggð, ferðast á næsta fæðingarstað sem býður uppá þá þjónustu sem við þörfnumst til að koma syni okkar í heiminn á sem öruggastan hátt. Við þurfum að vera frá heimili okkar og fjölskyldu um óákveðinn tíma, auk þess sem maki minn verður fyrir vinnutapi og þar með töluverðu launatapi fyrir okkur, sem er ekki eitthvað sem nýbakaðir foreldrar hafa efni á í dag. Til að bæta ofan á þetta launatap, þá þarf að hafa samastað á þeim fæðingarstað sem kosinn er (sem er í flestum tilfellum höfuðborgarsvæðið, þar sem þar er allt sem þarf ef vandræði gera vart við sig í fæðingu). Samastaðurinn getur verið inná vinum og fjölskyldu, ef fólk býr svo vel að eiga fjölskyldu á höfuðborgarsvæðinu. Það er samt sem áður ekki frábær staða fyrir verðandi foreldra að þurfa að vera inná fjölskyldu/vinum. Þar sem flestir verðandi foreldrar vilja helst vera útaf fyrir sig og slaka á fyrir komandi fæðingu og nýtt hlutverk.
Í flestum tilfellum reynist þó samastaðurinn vera íbúðir sem leigðar eru út, enn og aftur um óákveðinn tíma, því ekki getum við stjórnað því hvenær krílin okkar ákveða að koma í heiminn. Þetta eru oftast íbúðir á vegum stéttarfélaga sem reyna að hafa sín kjör sem sanngjörnust fyrir sitt félagsfólk, en verðið er samt rosalegt þegar um er að ræða ferðalag sem verðandi foreldrar eru ekki að kjósa sjálfir. Ég tala nú ekki um ef maður er settur á “óhagstæðum” tíma, kringum hátíðir eða þess háttar þegar oft reynist erfitt að fá íbúðir hjá stéttarfélögum. Til að gefa ykkur smjörþefinn af kostnaði við íbúðaleigu, get ég nefnt að íbúð í x3 vikur hjá ónefndu stéttarfélagi kostar í kringum 70 þúsund krónur, sem er kannski í sjálfu sér ekki dýrt, en eins og ég segi þegar þetta er ekki OKKAR VAL þá er þetta töluverður aukakostnaður ofan á þær mánaðarlegu greiðslur sem maður er með fyrir, því ekki bíða þær. Þegar þetta hefur verið greitt þá kemur nú auðvitað meiri kostnaður, því ekkert er frítt í dag. Við tekur biðin eftir krílinu og þar af leiðandi auka kostnaður: uppihald á fæðingarstaðnum sjálfum.
Núna hef ég líka bara talað út frá því að fólk er að eiga sitt fyrsta barn. Ég get ekki ímyndað mér óþægindin sem fylgja því að þurfa að “yfirgefa” eldra barn/börn, enn og aftur um óákveðinn tíma, til að fara að eignast yngra systkinið. Að þurfa að vera frá barninu sínu getur ekki verið auðvelt fyrir foreldra, hvað þá að vera í þeim vandræðum að finna þeim samastað á meðan á biðinni stendur. Í rauninni myndi ég flokka þetta sem auka álag og stress á foreldra sem eru nú þegar undir miklu álagi eða stressi við það að koma nýjum fjölskyldumeðlim í heiminn.
Hér er ég bara búin að nefna helstu og stærstu gallana sem fylgja því að geta ekki átt barnið sitt í sinni heimabyggð. Þeir eru auðvitað mun fleiri og í raun efni í stóra skýrslu. Ekki láta mig byrja á samgöngumálunum eða neyðartilfellum sem myndast oft á tíðum og enda með sjúkraflugi/þyrlu því ekki var hægt að sinna tilfellinu hér. Það hefur nú oft komið í fjölmiðlum að oft reynist erfitt að lenda í Vestmannaeyjum á vetrar mánuðunum og þið ættuð að vita að oft eru tilfellin þannig að hver og ein mínúta skiptir máli!
En hver hefur valdið til að taka þetta val og frelsi af okkur verðandi foreldrum? Af hverju fáum við ekki að njóta sömu réttinda og verðandi foreldrar í stærri byggðarkjörnum fá? Af hverju þurfum við að fórna okkur í að fara frá heimilum, fjölskyldu og vinnu um ÓÁKVEÐINN tíma til þess eins að eiga barnið okkar? Af hverju eru ÞIÐ að setja okkur í þessar erfiðu aðstæður? Það á ekki að mismuna fólki út frá því hvar maður á heima.
Ég veit til þess að það var settur af stað hópur sem kannaði sjúkrahúsið hér í Vestmannaeyjum, aðstöðu þess og með öryggi íbúa að leiðarljósi. Þessi hópur skilaði niðurstöðum þess eðlis að út frá íbúafjölda, byggðarlagi (jú við búum nú á eyju) og aðstöðu sem sjúkrahúsið hafði uppá að bjóða, að hér þyrfti að vera starfandi skurðstofa/fæðingaraðstaða með yfirskriftinni C1. Samkvæmt Landlæknisembætti er þetta skilgreiningin á fæðingaraðstöðu C1:
“Millistærð á fæðingardeild þar sem auk ljósmæðra starfa fæðinga- og kvensjúkdóma-
læknir og/eða skurðlæknir sem hefur þjálfun í bráða- fæðingarhjálp, áhaldafæðingum
og keisaraskurði. Hægt er að bjóða upp á framköllun fæðinga og mænurótardeyfingu.
Bráðaaðgangur að skurðstofu með svæfingarlækni allan sólarhringinn.”
Það hefur ekki mikið skeð í þessum efnum eftir að þessi niðurstaða birtist. Í rauninni hefur afturförin bara haldið áfram og núna í dag geta verðandi foreldrar ekki einu sinni farið í sónar hér í Vestmannaeyjum.
Ekkert mál og gott og blessað, ég er ekki fædd í gær og ég veit að það eru mörg önnur mál sem eru mikilvægari en þetta “lítilvæga vandamál” okkar Vestmannaeyinga, sem og annarra minni bæjarfélaga á landsbyggðinni. Við viljum samt sem áður svör og krefjumst svara varðandi það af hverju þetta er ekki bætt? Ef svörin eru að “ekki er fjármagn í þetta”, sem mér þykir ekki boðlegt svar, en það er bara mín skoðun, þá legg ég til að þið virkilega skoðið það sem þið eruð að taka af verðandi foreldrum á landsbyggðinni og tjónið sem þið valdið. Það minnsta sem þið, ráðamenn þjóðarinnar, getið gert er þá allavega að standa við bakið á okkur sem augljóslega virðast skipta minna máli en þau sem búsett eru á höfuðborgarsvæðinu. Það væri almennilegt ef þið mynduð taka þátt í kostnaði á einn eða annan hátt, með því til dæmis að halda úti íbúðir fyrir okkur sem þurfum að koma og eiga börnin okkar á öruggum fæðingarstað, fyrst það er ekki í boði fyrir okkur í okkar heimabyggð. Þannig að það auðveldi okkur að slaka á fyrir komandi fæðingu. Veita eða bjóða uppá styrki á einn eða annan hátt: peningarlega, matarlega, bensínlega séð eða bara eitthvað sem myndi hjálpa í erfiðum aukakostnaði út frá aðstöðu sem ÞIÐ eruð að setja okkur í. Mismunun út frá heimili er eins og ég hef sagt ekki boðleg. Við krefjumst svara og endurbóta á stöðu sem ÞIÐ kæru ráðamenn kjósið að setja okkur “sem minna máli skiptum” í.
Ég er tilbúin í frekara samtal og umræður um þetta mikilvæga og alvarlega mál því ég er ekki tilbúin í að sitja lengur aðgerðarlaus og bíða eftir að síendurteknum loforðum um endurbætur sem er ekki að sjá að séu á dagskránni.
Þetta bréf sendist á alla ráðherra í ríkisstjórn ásamt öllum þingmönnum suðurkjördæmis. Með þessu bréfi fylgir óformlegur nafnalisti þeirra einstaklinga sem taka undir með mér og maka mínum og krefjast svara og endurbóta á þessu grafalvarlega máli. Seinna mun ykkur berast formlegur undirskriftarlisti. Ég veit þó til að árið 2009 var sambærilegur undirskriftarlista afhentur í hendur þáverandi heilbrigðisráðherra, Ögmundi Jónassyni og ekki hefur ástandið síðan þá breyst. Því krosslegg ég fingur um að ný ríkisstjórn sitji ekki í aðgerðarleysi og grípi frekar til aðgerða sem fyrst á einn eða annan hátt.
Bestu kveðjur
Margrét Steinunn Jónsdóttir og Birkir Helgason fæddir og uppaldir Vestmannaeyingar og verðandi foreldrar.“
