– Það er mikið undir, framtíð barnanna  á landsbyggðinni. Viljum við hafa góð störf, lifa góðu lífi eða viljum við að hagkerfi landsbyggðarinnar verði að nýlenduhagkerfi og við verðum einhver jaðarsettur hópur, þar sem efnahagslegur vöxtur er ekki til staðar, og verðmætin flytjist öll til höfuðborgarinnar?

„Vandamálið í fjármálum ríkisins er ekki á tekjuhliðinni, heldur á kostnaðarhliðinni, en tekjur ríkisins jukust í fyrra um 5,8% en kostnaðurinn um 8,6%. Tekjuaukningin er til komin vegna efnahagslegs vaxtar sem gríðarlega gott. Við ættum einmitt að vinna í því að auka þennan efnahagslegan vöxt en einbeita okkar að því að halda aftur af kostnaðinum. Það er hinsvegar engin umræða á þinginu um kostnaðarhliðina, allavega engin þingmál um slíkt komin fram – en hvað snýst deilan um?“ spurði Guðmundur Fertram Sigurjónsson, stofnandi og forstjóri líftæknifyrirtækisins Kerecis á Ísafirði á fjölmennri ráðstefnu Eyjafrétta í Akóges um veiðigjaldafrumvarp ríkisstjórnarinnar í síðustu viku.

Guðmundur var einn sex frummælenda og hún var dökk myndin sem hann dró upp af framtíðinni nái frumvarp ríkisstjórnarinnar fram að ganga. Aðrir frummælendur voru Einar Sigurðsson, stjórnarformaður Ísfélags, Sigurgeir Brynjar Kristgeirsson, framkvæmdastjóri Vinnslustöðvarinnar, Páll Magnússon, forseti bæjarstjórnar Vestmannaeyja, Róbert Ragnarsson, sérfræðingur hjá KPMG og Stefán Örn Jónsson, framkvæmdastjóri Skipalyftunnar.

Einnig tóku til máls Guðrún Hafsteinsdóttir og Vilhjálmur Árnason þingmenn Sjálfstæðisflokksins í Suðurkjördæmi og Víðir Reynisson þingmaður Samfylkingarinnar í kjördæminu.

Ofurskattur á landsbyggðina

„Af hverju er verið að leggja þennan ofurskatt á landsbyggðina og ríkisstjórnin að búa til gjá á milli höfuðborgarinnar og landsbyggðarinnar?“ spurði Guðmundur og hélt áfram.

Ráðamenn tala um að sjávarútvegurinn sé ekki að fylgja núverandi reglum um veiðigjöld – að verið sé að svindla. En ef verið er að fremja lögbrot, þá á að taka á því, en ekki búa til eitthvað nýtt ofurgullhúðað skattkerfi.

„Deilan snýst um svokallaða auðlindarentu og hvernig aflaverðmæti eru reiknuð. Auðlindarenta er skilgreind er sem tekjur af veiðum, en ekki fiskvinnslu – af sjálfum veiðunum. Rentan er reiknuð þannig að kostnaður er dreginn frá verðmæti aflans. Meðal annars olía, laun sjómanna og afskrifti af kaupum á skipinu.

Samkvæmt núverandi veiðigjaldalögum skiptist rentan þannig að einn þriðji fer í ríkiskassann en tveir þriðju haldast áfram hjá útgerðinni. Þessu stendur ekki til að breyta. Hinsvegar stendur til að breyta hvernig aflaverðmætin eru reiknuð og miða á við fiskmarkaðsverð á Íslandi fyrir botnfisk og fiskmarkaðsverð í Noregi fyrir uppsjávarfisk,“ sagði Guðmundur og bætir við „ef þessar einkennilegu breytingar ná fram að ganga mun sjávarútvegurinn á næstu árum verða óhagkvæmur, eins og hann er núna í öllum hinum OECD löndunum, og ríkið mun þurfa að fara að styrkja sjávarútveginn og íbúar landsbyggðarinnar enda á framfærslu ríkisins á einn eða annan máta.“

Svindl á svindl ofan?

Guðmundur sagði jafnframt að verðmæti aflans ráðist á fjórum tegundum viðskipta Í beinum viðskiptum við tengda eða ótengda aðila, eða á markaði á Íslandi eða erlendis. Þegar um er að ræða bein viðskipti gilda milliverðsreglur sem eru tilgreindar í íslenskum lögum og byggja á alþjóðlegum OECD stöðlum og sjómenn passa líka uppá í gegnum Verðlagsstofu skiptaverðs. Ríkisstjórnin heldur því fram að það sé verið að svindla á þessum reglum, þegar sjávarútvegsfyrirtækin eru t.d. að selja til dótturfyrirtækja erlendis. Þetta finnst mér ólíklegt, en ef verið er að því, þá er um lögbrot að ræða, því að það eru lög í landinu sem gilda um þessi viðskipti, milliverðlagsreglur. Og svo sitja sjómenn sitja líka við borðið þegar aflinn er verðlagður og eru sáttir við.“

Guðmundur sagði hálf-broslegt að nú eigi að breyta þessum reglum þannig að verðmeta eigi aflann útfrá verðlagningu á íslenskum og norskum fiskmörkuðum. Þeir sem til þekkja vita t.d. að makríll sem Norðmenn veiða við bæjardyrnar og seldur sé til manneldis, er ekki sama hráefni og íslenskur makríll sem veiddur er fullur af átu og að jafnaði seldur í dýrafóður. „Íslensk tekjuskattslög tilgreina að skattlagning verði að byggja á raunverulegu gangverði í viðskiptum milli tengdra aðila – Það er því alveg galin hugmynd að ætla að miða við markaðsverðmæti í Noregi og líklega ólöglegt.“

Samþætting veiða og vinnslu eina ástæða þess að fiskveiðar á Íslandi eru hagkvæmar en ekki reknar með tapi eins og í öllum OECD löndunum 

Að miða botnsfiskverð við fiskverð á mörkuðum á Íslandi segir Guðmundur jafnframt einkennilega hugmynd, milli 10% og 15% þorsks fari á markað á Íslandi. „Að ætla að miða verðmæti botnfisks við fiskmarkaðsverð á Íslandi er ekki rökrétt, enda er sá fiskur sem fer á markað að jafnaði fiskur sem hentar ekki í venjulega vinnslu, menn eru kannski ekki með handflakara og vilja ekki stóran fisk – eða ekki litlan. Eru kannski að sérhæfa sig bara í þorski eða ýsu og losa sig við aðrar tegundir á markað.

Markaðurinn er því ekki að endurspegla það verð sem væri uppi ef allur fiskur færi í gegnum hann. Og ef við myndum láta allan fiskinn fara í gegnum markað, þá töpum við hagkvæmninni af samþættingu veiða og vinnslu, sem er einmitt ástæða þess að við erum eina OECD landið þar sem fiskveiðar eru ekki ríkisstyrktar.“

Fjármagna óráðsíuna í ríkisapparatinu í ReykjavíkÞað er best að tala um hlutina eins og þeir eru segir Guðmundur og bætir við „Þessi ofurskattur á landsbyggðina þýðir minni fjárfestingar –  málningin mun flagna af frystihúsunum, skipin muni ryðga, það verða engin ný skip, engar nýjar vinnslulínur eða bræðslur, engin stórvæg innkaup hjá vélsmiðjum og engar áhættufjárfestingar í sprotum eins og Kerecis var fyrir fimtán árum. Fólkið sem er að baki þessum tillögum skilur ekki á hverju hagkerfið okkar byggir og ber ekki virðingu fyrir því fólki sem býr á landsbyggðinni. Það er verið að setja eina meginatvinnugrein íslensks hagkerfis í uppnám. Atvinnugrein sem skiptir landsbyggðina öllu og til stendur að sjúga verðmætin sem búin eru til með einu pennastriki til að fjármagna óráðsíuna í ríkisapparatinu í Reykjavík – því menn halda að þar verði verðmætin til,“ sagði Guðmundur en benti á að þannig virki raunhagkerfið ekki.

Skýr skilaboð til Víðis

„Það er komið fram heilmikið af gögnum og hagaðilar tilbúnir að setjast niður með ríkisstjórninni og finna lausn. Við erum þeirra gæfu aðnjótandi að vera hér með einn stjórnarþingmann, Víði Reynisson sem alinn er upp í Vestmannaeyjum. Hann veit hvernig raunhagkerfið virkar, hvar verðmætin verða til, sem er ekki hjá skrifstofumönnum í Reykjavík – heldur hérna. Hjá fólkinu sem vinnur og leggur mikið á sig, hjá útgerðamönnum sem leggja fé sitt undir í staðinn fyrir að setja þá inn á bankabók í Reykjavík. Fjárfesta í nýjum skipum, byggja ný hús og fjárfesta í greinum eins og laxeldi og öðrum nýjum greinum. Þetta skilur Víðir. Nú er það á hans ábyrgð að útskýra hvernig raunhagkerfið virkar með þeim sitja með honum í ríkisstjórn.“

„Það er mikið undir, framtíð barnanna  á landsbyggðinni. Viljum við hafa góð störf, lifa góðu lífi eða viljum við að hagkerfi landsbyggðarinnar verði að nýlenduhagkerfi og við verðum einhver jaðarsettur hópur, þar sem efnahagslegur vöxtur er ekki til staðar, og verðmætin flytjist öll til höfuðborgarinnar?“ sagði Guðmundur að endingu.