Stjórn Lífeyrissjóðs Vestmannaeyja telur að frumvarp fjármálaráðherra um breytingu á lögum um lífeyrissjóði  feli í sér eignaupptöku frá ellilífeyrisþegum til örorkulífeyrisþega sem geti leitt til skaðabótaskyldu.

Í umsögn sem Lífeyrissjóður Vestmannaeyja sendi inn vegna frumvarpsins segir m.a. að um stórvægilegt mál sé að ræða þar sem lögð er til sú breyting að örorkulífeyrir og tengdar greiðslur skuli ekki leiða til lækkunar við útreikning lífeyrissjóðs vegna orkutaps.

„Líkt og með aðrar tryggingar er grunnhugsun að bæta tjón en ekki ofbæta sem verður raunin ef frumvarpið fer í gegn. Jafnframt mun gildistaka frumvarpsins draga úr getu sjóðanna til að greiða lögbundinn ellilífeyri.  Þetta hefur neikvæð áhrif á örorkuþunga lífeyrissjóða almenns verkafólks og leiðir til lækkunar á ellilífeyri.   Á sama tíma eru uppi áform um að draga úr jöfnunarframlagi og fella það niður í náinni framtíð. Ef skapaðar verða þær aðstæður að öryrkjar hafa hærri heildartekjur á örorkubótum en sem starfandi á vinnumarkaði gætu skapast hvatar sem leiða af sér aukið nýgengi örorku og lakari endurhæfingarlíkur.   Frumvarpið felur í sér eignaupptöku, frá ellilífeyrisþegum til örorkulífeyrisþega sem getur leitt til skaðabótaskyldu skv. 72. gr. stjórnarskrárinnar,” segir í niðurlagi umsagnarinnar.

Líkleg lækkunarþörf er 5% eða um 6,5 milljarðar

Hjá Lífeyrissjóði Vestmannaeyja hefur örorkutíðni lækkað undanfarin ár.  Þar spilar m.a. inn starfsemi VIRK og gott atvinnuástand.  Tryggingafræðileg staða hefur batnað um 1,2% vegna lækkandi örorkutíðni. Þessi þróun getur snúist hratt við þegar fjárhagslegur hvati til að snúa aftur á vinnumarkað verður lítill eða jafnvel enginn. Til mótvægis yrði ellilífeyrir að lækka.  Heildarskuldbinding Lífeyrissjóðs Vestmannaeyja (LSV) er um 130 milljarðar kr. Líkleg lækkunarþörf er 5% eða um 6,5 milljarðar.  Stór hluti sjóðfélaga LSV er verkafólk og sjómenn með skylduaðild.

Verulegur hluti örorkulífeyrisþega verður með mun hærri tekjur eftir orkutap en fyrir

Við bætist sú óvissa sem uppi er varðandi áform stjórnvalda hvað varðar framlag ríkisins til jöfnunar á örorkubyrði lífeyrissjóða sem að óbreyttu stendur til að fella niður að fullu frá og með árinu 2026 og draga þannig enn frekar úr getu lífeyrissjóða til að standa undir greiðslum lögbundins ellilífeyris.

Að sögn Hauks Jónssonar, framkvæmdastjóra sjóðsins  felur frumvarpið í sér skerðingu og þar með eignaupptöku á áunnum ellilífeyrisréttindum sjóðfélaga LSV sem eru að mestu leiti verkafólk og sjómenn með skylduaðild.

„Frumvarpið leiðir samhliða til lakari tryggingafræðilegrar stöðu lífeyrissjóða.  Verði frumvarpið samþykkt má ljóst vera að það grefur undan samtryggingakerfi lífeyrissjóða og gengur hart gegn veigamiklu grundvallarsjónarmiði trygginga að enginn skuli hafa fjárhagslegan ávinning af tjóni og sé hvorki betur né ver settur fjárhagslega eftir orkutap.  Breytingin leiðir m.a. til þess að verulegur hluti örorkulífeyrisþega verður með mun hærri tekjur eftir orkutap en fyrir.  Dæmi um slíkt og áhrif lagabreytingarinnar er dæmi um sjóðfélaga sem býr einn og er barnlaus.  Framreiknaðar viðmiðunartekjur viðkomandi eru 350 þúsund á mánuði en viðkomandi fengi samkvæmt frumvarpinu nálægt tvöfalt hærri heildartekjur.“

Vonast til að ríkisstjórnin sjái að sér

Þegar aðrar umsagnir lífeyrissjóða um málið eru skoðaðar sjást viðlíka áhyggjur. Þar er almennt kallað eftir frekari greiningum og mati á áhrifum á sjóðfélaga í einstökum lífeyrissjóðum og bent á að frumvarpið feli í sér inngrip í eignarréttindi sjóðsfélaga sem muni draga úr getu til greiðslu ellilífeyris.

Meirihluti efnahags- og  viðskiptanefndar hefur lagt til að frumvarpið verði samþykkt óbreytt. Aðspurður um hvort hann telji líkur á að frumvarpið taki breytingum segir Haukur að um slíkt sé erfitt að spá, hann hafi m.a. lagt áherslu á það á fundi með nefndinni að leggja frumvarpið til hliðar og taka samtalið við hagsmunaaðila sem hafði ekki verið gert að neinu leiti við vinnslu frumvarpsins.  „Ég benti m.a. á skaðabótaskyldu vegna eignatilfærslu og nú værir verið að höggva í eitt af bestu lífeyriskerfum á heimsvísu svo stórfellt tjón hlytist af.  Engin greining hefur farið fram af hálfu ríkisstjórnar á áhrifum fyrir einstaka lífeyrisjóði og lífeyrissjóðakerfið sem heild. Í stuttu máli sagt, var að engu leyti tekið undir minn rökstuðning né annarra af hálfu efnahags- og viðskiptanefndar.”

Heldur þú að ríkisstjórnin ætli að reyna að keyra þetta mál í gegnum þetta þing sem nú er að ljúka?     

Miðað við framgang þeirra mála sem eru fyrir þingi er ég ekki bjartsýnn á að málið verði lagt til hliðar en bind þó auðvitað vonir um að ríkisstjórnin sjá að sér.