Útgerðarfyrirtækin sem hafa lagt áherslu á uppsjávarveiði hafa átt sögulegt fiskveiðiár að baki, en eins og þekkt er varð loðnubrestur annað árið í röð sem er í fyrsta skipti sem slíkt gerist frá því að loðnuveiðar hófust við Íslandsstrendur árið 1963.
Þetta hefur ekki einungis haft áhrif á fyrirtækin og sagði fjármála- og efnahagsráðuneytið að hagvöxtur gæti hækkað um 0,5 prósent ef loðnuvertíð yrði á árinu, en þá var ekki vitað hversu umfangsmikil áhrif kórónuveirufaraldurinn myndi hafa á hagkerfið.
Sigurgeir Brynjar Kristgeirsson (Binni), framkvæmdastjóri Vinnslustöðvarinnar, segir í samtali við mbl.is, það hafa verið verulegt áhyggjuefni í vetur að ekki var gefinn út loðnukvóti. Helsta áhyggjuefnið tengdist því að loðna og loðnuhrogn myndu hverfa af mörkuðum í Asíu sem myndi knýja natvælaframleiðendur til þess að leita annars hráefnis og að erfitt yrði að halda markaðshlutdeild tegundarinnar. Auk þess gæti reynst erfitt að komast aftur inn á markað með vöruna á ný þar sem það kallar á endurtekið vottunarferli opinberra aðila og smásöluaðila þar ytra sem getur tekið verulegan tíma.
170 þúsund tonn
Framkvæmdastjórinn bendir þó á að vegna faraldursins hefur tekist á komast hjá alvarlegustu afleiðingum loðnubrestsins. „Veitingahúsunum var lokað og það hjálpaði til,“ segir hann og vísar til orða Yohei Kitayama, sölustjóra Vinnslustöðvarinnar í Japan, í Morgunblaðinu á dögunum þar sem því er lýst hvernig lokun veitingastaða hafi dregið verulega úr eftirspurn eftir loðnuafurðum sem kom í veg fyrir skort. Eins bendir Binni á að verð hafi hækkað nokkuð í Japan sem dregur úr eftirspurn.
Faraldurinn hefur sett svip á söluna til Asíu
Hann kveðst töluvert bjartsýnn á framhaldið enda hefur Alþjóðahafrannsóknaráðið lagt til veiðar á tæplega 170 þúsund tonnum af loðnu á vertíðinni 2020/21. Það á hins vegar eftir að koma í ljós hver endanleg ráðgjöf verður en hún verður endurskoðuð að loknum mælingum í september, að því er segir í tilkynningu á vef stjórnarráðsins. „Þetta skiptir okkur miklu meira máli en samdrátturinn í þorski,“ segir Sigurgeir Brynjar, en 6% minni aflamark í þorski verður á fiskveiðiárinu.
Hjálpar að geta flutt veiðiheimildir milli ára
„Það sem er í ferskfiski hjá okkur hefur verið karfi annars vegar og þorskur hins vegar. Við höfum ekki verið að flytja eins mikið út til þessara Evrópulanda eins og verið hefur. Hvorki bitum né heilum fiski,“ svarar hann spurður hvaða áhrif kórónuveirufaraldurinn hefur á aðrar tegundir. Hann útskýrir að Vinnslustöðin hafi markvisst dregið úr veiðum og meðal annars nýtt tækifærið til þess að taka Breka VE í slipp.
Þá sé ánægjulegt, að sögn Binna, að Kristján Þór Júlíusson, sjávarútvegs- og landbúnaðarráðherra, hafi í maí undirritað reglugerð sem heimilar kvótahöfum að flytja stærra hlutfalla aflamarks í botnfiski milli fiskveiðiára, úr 15% í 25%. „Það gefur okkur miklu meira svigrúm til þess að stjórna og keyra ekki á það að veiða inn á ferskfiskmarkaði sem byggja af langmestu leyti á veitingahúsum. Í Frakklandi er þetta meira og minna búið að vera dautt, og veitingahúsabransinn um heim allan er mjög lítill. Á móti kemur þó einhver aukning í frystum afurðum.
Og stóru fréttirnar, þær langstærstu í þessu öllu saman og hafa áhrif á þetta allt, eru þær að heimshagkerfið er að dragast saman. Kaupmátturinn er að minnka sem þýðir það að ef við horfum fram í tímann, þá mun fiskverð að öllu óbreyttu lækka í erlendri mynt þó það lækki kannski ekki í íslenskum krónum þar sem krónan kann að veikjast.“
Farið lengra í leit að makríl
Staða stofnanna í hafinu umhverfis Ísland breytist stöðugt og er það ekki bara loðnan sem hefur verið að stríða uppsjávarskipunum, en sífellt hefur þurft að sækja lengra til að ná í makrílinn. Í fyrra veiddist aðeins 51% af makrílaflanum í íslenskri lögsögu og í júlílok gat Hafrannsóknastofnun sagt frá því að bráðabirgðaniðurstöður rannsóknarleiðangurs stofnunarinnar, sem fór fram í sumar á Árna Friðrikssyni, sýni mun minna magn af makríl í landhelginni en undanfarin ár.
Binni segir þessa þróun áhyggjuefni. „Makríllinn er ekki jafn mikið við landið eins og var og við erum að veiða við norsku landhelgina austur í hafi sem gerir þetta allt flóknara og erfiðara. Þetta hefur mikið að segja fyrir okkur uppsjávarfyrirtækin.“
Lítill hluti makríls í lögsögunni
Við þetta bætist að humarstofninn stendur mjög veikt og bendir samsetning aflans í ár til þess að nýliðun sé ekki að aukast. Leyfilegt er að veiða rúm 200 tonn í ár, sem eru aðeins um 10% þess sem veitt var fyrir áratug. „Núna eru sandsílið að ná sér á strik, kannski er það bara vegna þess að makríllinn er minna við landið. Kannski er það þannig að hann hafi étið lirfur humarsins, þó enginn viti það. Það veit enginn af hverju engin nýliðun er í humri, hvað það er í hafinu sem gerir það.
Við náttúrlega stóðum í humri svo það skiptir máli og það lagast ekkert á næsta ári eða þarnæsta. En við ætlum að láta reyna á gildruveiðar og sjá hvað það hefur upp úr sér til þess að vita hvort það geti skilað þessum árangri sem við erum að leita að,“ útskýrir Binni.
