HS-veitur hafa tilkynnt bæjaryfirvöldum í Vestmannaeyjum að fyrirtækið ætli að hætta að þjónusta bæinn með neysluvatn, þrátt fyrir að fyrirtækið eigi vatnsveituna og beri skylda til að veita umrædda þjónustu. Fyrirtækið leggur áherslu á að bærinn leysi til sín vatnsveituna. Þetta er enn eitt áfallið í vatnsveitumálum Eyjamanna. Viðbrögð bæjarstjóra eru réttmæt og eðlileg. Svo virðist sem HS-veitur séu að reyna að koma sér undan skyldum sínum sem byggjast á samningi og lögum. Vísbendingar eru um að fyrirtækið vilji ekki standa að frekari útgjöldum sem framundan eru vegna skemmda á vatnslögninni. Fyrirtækið hefur m.a. komið því á framfæri við bæjaryfirvöld að það „henti ekki fyrirtækinu að fara í slíkar framkvæmdir“.
HS- veitur hafa staðið í ströngu undanfarið ekki síst vegna náttúruhamfara í Grindavík og fyrirbyggjandi aðgerða tengdum frekari náttúruhamförum á Reykjanesi. Ekki skal dregið úr mikilvægi þeirra starfa. Skiljanlega mun þetta hafa áhrif á afkomu fyrirtækisins og rýra möguleika þess til að skila arði til eigenda sinna. Hafa ber þó í huga að á Reykjanesi hefur ríkissjóður greitt fyrirtækinu fyrir verk sem það hefur unnið og tengjast náttúruhamförunum.
Réttindum fylgja skyldur
HS-veitur eru í helmings eigu einkaaðila á móti Reykjanesbæ og hefur skilað hagnaði í mörg ár og nemur hann tæpum 5,2 milljörðum króna sl. fimm ár. Ársreikningur 2023 liggur ekki fyrir. Einkavæðing HS veitna á sínum tíma var umdeild. Fyrirtækið hefur m.a. beitt aðferð við að færa eigendum þess arð án þess að þurfa að greiða skatt af upphæðinni. Það hefur verið gert með því að greiða út úr fyrirtækinu til hluthafa og lækka hlutafé. Síðustu fimm ár hefur fyrirtækið keypt eigin bréf fyrir 3,8 milljarða króna og þar með aukið verðmæti eigenda þess. Skynsamara hefði verið að leggja fjármunina til hliðar í varasjóð svo mæta megi óvæntum áföllum.
Sendir reikninginn á Eyjamenn
HS-veitur standa nú skyndilega frammi fyrir óvæntum útgjöldum og áskorunum. Í stað þess að mæta þeim, eins og vænta mætti af veitufyrirtæki og standa við skuldbindingar sínar, ákveður stjórnin að stökkva frá borði og senda reikninginn á Eyjamenn. Full ástæða er til að hafa áhyggjur af þessu útspili fyrirtækisins. Þar sem fyrirtækið hefur einkarétt á veitingu grunnþjónustu sem þúsundir heimila á suður- og suðvestur horni landsins geta ekki verið án. Mikilvægt er að stjórnendur fyrirtækisins hafi í huga að þessum réttindum fylgja skyldur.
Stjórnvöld verða að beita sér í máli Eyjamanna. Ekki verður unað við áform fyrirtækisins. Mál þetta getur valdið efasemdum um að fyrirtækið sé reiðubúið að standa við skuldbindingar sínar í óvæntum áföllum almennt. Ekkert skal um slíkt fullyrt hér en sporin í Eyjum hræða óneitanlega.
Síðan er sjálfstætt umhugsunarefni t.d. fyrir löggjafann hvort að eignarhald fyrirtækisins henti yfir höfuð í grunnþjónustu í ljósi þessa máls í Eyjum og í því óvissa umhverfi sem við búum við um þessar mundir, eins og á Reykjanesi.
Birgir Þórarinsson
Höfundur er alþingismaður Suðurkjördæmis.
