Umtalsverð fækkun varð í fyrra frá árinu þar á undan á slysum á sjómönnum sem sjúkratryggingar tilkynntu til siglingasviðs Rannsóknarnefndar samgönguslysa. Þetta kemur fram ný sérblaði Fiskifrétta um öryggi í sjávarútvegi.

„Við getum þó ekki lesið neitt í það fyrr en við fáum tölur ársins í ár um hvort það sé orðinn varanlegur marktækur munur,“ segir Jón Pétursson, rannsóknarstjóri siglingasviðsins.

Margra grasa kennir í nýju sérblaði Fiskifrétta um öryggi í sjávarútvegi.
Margra grasa kennir í nýju sérblaði Fiskifrétta um öryggi í sjávarútvegi.
Markmiðið með starfi rannsóknarnefndarinnar er að auka og efla öryggi til sjós. Aðspurður segir Jón að samstarf nefndarinnar við sjómenn og útgerðir gangi án undantekninga mjög vel.

Allir leggjast á árar
„Hagaðilar, sem eru útgerðarmenn og sjómenn, leggjast undantekningarlaust á árar með okkur. Það kemur aldrei fyrir annað en það að útgerðir afhenda okkur allar þær upplýsingar og öll þau gögn sem við þurfum á að halda,“ segir Jón. Það sama gildi um sjómenn.

„Sjómenn eru fúsir til að mæta í viðtöl ef þeir eru boðaðir. Það er afar sjaldgæft að menn sinni ekki þessari lögbundnu skyldu sinni,“ segir Jón. Allir átti sig á að skilvirkar rannsóknir á þessu sviði séu allra hagur.

„Um þetta er náttúrlega fjallað í lögunum um rannsóknarnefnd samgönguslysa. Þar segir að það sé okkar hlutverk að fækka slysum og auka öryggi með því að efla og bæta slysarannsóknir. Það lýsir mjög vel því sem við erum að gera,“ segir Pétur.

Færri slys allra hagur
Jón, sem hefur verið hjá rannsóknarnefndinni í tvö ár, var sjálfur til sjós frá sextán ára aldri í þrjá áratugi og þekkir því vel til viðfangsefnisins. Hann er spurður hvort viðhorfið til öryggismála hafi breyst milli kynslóða.

Sjómenn taka þátt í reglulegum björgunaræfingum. FF Mynd/Þorgeir Baldursson
Sjómenn taka þátt í reglulegum björgunaræfingum. FF Mynd/Þorgeir Baldursson
„Það er ekki nokkur spurning að það eru breytt viðhorf,“ svarar Jón. „Þá er ég ekki endilega að segja að það sé eingöngu vegna kynslóðaskipta, það hafa bara orðið breytingar í viðhorfum. Til að mynda hjá útgerðum vegna þess að þegar menn finna áþreifanlega fyrir hagræðinu af því að fækka slysum þá verður viðhorfsbreyting. Það er allra hagur að fækka slysum.“

Tala beint við sjómenn og útgerðir
Að sögn Jóns er hægt að vinna eftir tveimur aðferðum til að ná fram breytingum í öryggisátt. Annars vegar sé um að ræða svokallaða „Bottom up“ aðferð eða „Top down“. Fyrrnefnda aðferðin byggi á að vera í sambandi og samráði við þá sem starfa í greininni og koma til þeirra ábendingum og tillögum í öryggisátt. Þar sé fyrst og fremst um að ræða sjómennina og jafnvel útgerðirnar.

„Það er yfirleitt mjög auðvelt að fá slíkum tillögum framgengt. En þegar þú ert að vinna „Top down“, það er að segja að þú gerir tillögu til ráðuneytis og stofnana, þá tekur það miklu lengri tíma, það er ekki eins skilvirkt,“ útskýrirJón. Skýringin liggi í miklum samskiptum milli íslenskra sjómanna.

Frumkvæði frá sjómönnnum
„Þar sem þetta er lítið land og menn þekkja mikið til þá hefur gengið vel að koma á breytingum með því að eiga samtalið við sjómennina sjálfa,“ segir Jón sem kveður unnið eftir báðum aðferðunum.

„En það hefur gefist afar vel að vinna þessa leið af því að það er mikið samtal milli sjómannanna sjálfra og þeir eiga mjög oft frumkvæðið að bestu lausnunum. Og við höfum alltaf hlustað á það sem þeir hafa fram að færa. Við vitum um mörg dæmi þess að þegar menn hafa breytt hjá sér verklagi eða útbúnaði þá hafa sjómennirnir sjálfir rætt það sín á milli hvað hafi verið gert og það breiðist út,“ segir rannsóknarstjórinn.

Tvö banaslys í fyrra
Þótt viðhorfið til öryggismálanna sé gott og margvíslegar úrbætur hafi verið gerðar er verkefninu aldrei lokið.

„Við erum alltaf eitthvað að kljást við sömu hlutina. Það er alltaf sama gamla tuggan; þú átt að nota öryggishjálm og vera í öryggislínu. Það eru þess háttar hlutir en þetta hefur stór, stór lagast,“ svarar Jón spurður um þá þætti sem enn þarf að taka betur á.

Tvö banaslys sem urðu í fyrra eru á borði rannsóknarnefndarinnar. Þar er annars vegar um að ræða slys þar sem maður lést er kviknaði í fiskiskipi við bryggju og hins vegar mann sem drukknaði á skemmtibáti úti í Helguvík, rétt fyrir utan Njarðvík. Niðurstöður rannsóknar á fyrra slysinu liggja nú fyrir. Einnig má nefna strand flutningaskipsins Wilson Skaw undan Ennishöfða í Húnaflóa í apríl.

Íslenskir sjómenn vel þjálfaðir
Hvað varðar almennt öryggi til sjós segir Jón að það sé skylda að halda björgunaræfingar um borð í skipum einu sinni í mánuði.

„Það er skráð niður og svo er farið yfir það hvort þessir hlutir séu í lagi við árlega skipaskoðun. Og nú eru allir sjómenn búnir að fara í gegnum slysavarnaskóla og mjög stór hluti sjómanna er að auki búinn að fara í gegnum endurmenntun. Þannig að íslenskir sjómenn eru býsna vel þjálfaðir í öryggi.“